به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس -
امروزه ، زباله ها و پسماند ها می توانند بسیار تاثیر گذار باشند. این مسئله به خصوص در شهر های پر جمعیت کاملاً محسوس است.. بسیاری از مواد مورد استفاده یا تولید شده در فرآیندهای شیمیایی دارای خواص خطرناکی هستند. به همین ترتیب ، آنها در طول چرخه زندگی خود نیاز به مدیریت مناسب دارند تا اثرات منفی بر سلامتی و ایمنی عمومی و یا به طور کلی بر محیط زیست را به حداقل برساند. در این مقاله ابتدا به شناخت پسماند و همچنین راهکار های مدیریت پسماند اشاره شده است .
پسماند به مواد زایدی گفته می شود که به طور مستقیم یا غیر مستقیم از فعالیت انسان به وجود می آید و می تواند در هر سه حالت جامد، مایع و گاز (جامدات و سیالات) وجود داشته باشد. با افزایش رفاه جوامع بشری، پسماندهای حاصل از فعالیت های صنعتی، غیر صنعتی و خانگی نیز افزایش می یابد. در صورتی که این پسماندها به درستی مدیریت نشوند می توانند صدمات جبران ناپذیری به سلامت انسان و محیط زیست وارد کنند.
انواع پسماند ها را به طور کلی بر اساس منبعی که از آن تولید شده اند به پنج دسته تقسیم می شوند که شامل :
پسماند عادی: به ضایعات و زباله هایی که از فعالیت های روزمره و معمول انسان ها در روستا و شهر به وجود می آید، پسماند های عادی گفته می شود. پسماند های خانگی و نخاله های ساختمانی جزو این دسته به شمار می روند.
نخاله های ساختمانی: ضایعات باقی مانده از فعالیتهای عمرانی مانند ساخت و ساز، تعمیرات، بازسازی و … نخاله ساختمانی گفته می شود. این پسماند ها شامل موادی مانند سیمان، گچ، شیشه، آجر و … می باشد.
پسماند خانگی: زباله هایی که در طی فعالیت روزانه مردم در منازل تولید می شود پسماند خانگی نامیده می شود. پسماند های غذایی، سبزیجات، میوه ها و … جزو انواع پسماند های عادی خانگی به شمار می روند.
انواع پسماند بیمارستانی: به زباله و پسماند هایی مضر و عفونی که در مراکز درمانی و پزشکی مانند بیمارستان ها، آزمایشگاه ها، مراکز بهداشتی و … تولید می شود، پسماند بیمارستانی گفته می شود. دقت داشته باشید پسماند های خطرناکی که در بیمارستان ها تولید می شود، مانند پسماند مواد پرتوزا جزو انواع پسماند بیمارستانی به شمار نمی رود.
پسماند های کشاورزی: در طی فعالیت هایی که به منظور تولید محصولات کشاورزی صورت می گیرد نیز پسماند هایی تولید می شود که به آن ها پسماند کشاورزی گفته می شود. فرآورده های کشاورزی فاسد شده و غیرقابل استفاده و فضولات دامی جزو این دسته از پسماند ها به شمار می رود.
پسماند های صنعتی: پسماند های به جا مانده از فعالیت های معدنی و صنعتی که شامل موادی مانند لجن صنعتی، براده ها، سر ریز ها و … می باشد، زباله یا پسماند صنعتی گفته می شود. پسماند های صنعتی توسط نیروگاه ها و پالایشگاه های مربوط به صنعت های نفت، گاز و پتروشیمی تولید می شود.
پسماند ویژه: در صورتی که هریک از انواع پسماند های نام برده شده در بالا، دارای ویژگی های خطرناکی باشند و در نتیجه آن به مراقبت و نگهداری ویژه نیازمند باشند، جزوانواع پسماند ویژه به شمار می روند. به عبارت دیگر در صورتی که پسماند ها احتیاج به مدیریت خاصی داشته باشند، به آن ها پسماند ویژه گفته می شود.
ویژگی های پسماند خطرناک :
به طور کلی ویژگی های مواد زائد خطرناک که در تعاریف مختلف به آن اشاره شده را می توان در دو دسته کلی قرارداد :
الف : ویژگی های مرتبط با ایمنی : که شامل خورندگی ، انفجاری، اشتعال پذیری ، احتراق پذیری و واکنش پذیری می باشد.
ب: ویژگی مرتبط با سلامتی : که شامل سرطان زایی ، عفونت زایی ، جهش زایی ، محرک ، سمی ، اثرگذاری بر جنین و رادیواکتیویته می شود.
سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا مواد زائد خطرناک را در سه دسته کلی طبقه بندی کرده است .
الف : زائدات لیست شده : بر اساس معیارهای تعیین شده (EPA) لیست هایی تهیه کرده است که در آن ها اسامی تعدادی از مواد زائد خطرناک آورده شده است ( لیست های U، P، K، F) موادی که نام آن ها در این چهار لیست آمده همیشه و در همه جا به عنوان مواد زائد خطرناک شناخته می شود .
ب: زائدات با ویژگی های مشخص: برای شناسایی یک پسماند خطرناک لارم است که چهار ویژگی پسماند خطرناک را بشناسیم که این ویژگی ها مطابق جدول زیر می باشند.
ویژگی موادی که دارای این ویژگی می باشند
خورندگی مواد زائد آبکی با PH< 3 یا PH>12.5
مواد زائد مایعی که قادرند باعث خورندگی استیل در سرعت بیشتر از 0.25 اینچ در سال شوند.
اشتعال پذیری مایعاتی با نقطه اشتعال کمتر از 140 درجه فارنهایت ( 60 درجه سانتی گراد)
غیر مایعاتی که از طریق اصطکاک باعث آتش سوزی می شوند.
گاز تحت فشار قابل اشتعال
مواد اکسید کننده
واکنش پذیری در حالت عادی ناپایدار و تحت تغییر شدید باشند.
زمانی که با آب مخلوط مس شوند واکنش های شدید ایجاد کند .
زمانی که با آب مخلوط می شود شکلی از ترکیب انفجاری پدید آورند.
زمان ترکیب شدن با آب تولید دمه یا فیول های سمی نمایند.
مواد سوبفاید یا سیانید که زمانیکه در شرایط اسیدی قرار می گیرد دمه های سمی تولید می کند .
سمیت موادی که از طریق آزمون TCLP به عنوان ماده سمی تشخیص داده شود.
جدول 1
ج : سایر مواد زائد خطرناک : این دسته شامل ترکیب زائدات خطرناک و غیر خطرناک ، زائدات ناشی از تصفیه خانه ها و زائداتی که حاوی مواد زائد لیست شده می باشند می باشد.[3]
اهمیت مدبریت پسماند :
از اولین و مهمترین ضرورت ها در رابطه با پسماند سلامت و ایمنی بوده است پسماند باید به نحوی مدیریت شود که حداقل خطر را برای سلامت انسان داشته باشد . اما جوامع امروزی نیازهای گسترده تری را مطرح نموده اند که پایداری زیست محیطی ( چرخه بازگشت مواد به طبیعت ) از طریق بازیافت و استفاده مجدد آن و بازده اقتصادی از اهم آنان است .ظ
مدیریت جامع پسماند (IWM) به سیستمی که جریان پسماند، جمع آوري پسماند و روشهاي پردازش و دفع پسماند را در تعامل با یکدیگر مدیریت میکند، به نحوي که اهداف محیط زیستی، اقتصادي و اجتماعی مطلوب در یک منطقه مشخص به دست آید.
مدیریت پایدار پسماند باید از لحاظ محیط زیستی مؤثر، از لحاظ اقتصادي مقرون به صرفه و از لحاظ اجتماعی مقبول باشد [4].
چند نکته برتر در مورد مدیریت پسماند و تدوین استراتژی پسماند:
1- پیامدهای زباله های تولید شده در منطقه خود را با شناسایی و تأثیراتی که بر شخص و محیط دارد را بشتاسیم.
2- به مسائل کلی زیست محیطی خود نگاه کنید - زباله در اینها چه نقشی دارد؟
3- سنجش و شناسایی زباله ها اینکه از کجا بوجود می آید و هزینه آن چقدر است؟ هزینه های ضایعات خود را بررسی کرده.
4- یک تیم مدیریت پسماند را برای پیشبرد امور مشخص کنید.
5- برای کاهش ضایعات خود یک برنامه عملی تهیه کنید
6- گزینه های دفع احتمالی را در جایی که نمی توانید کاهش یا بازیافت کنید ، مشخص کنید..
7- حامل زباله های خود را با دقت انتخاب کنید .
8- دستاوردهای خود را نظارت و بررسی کنید.
9- موفقیت های خود را به ذینفعان علاقه مند ابلاغ کنید.
سلسله مراتب مدیریت پسماند:
سلسله مراتب پسماند مربوط به سه اصل «کاهش، استفاده مجدد و بازیافت» است که استراتژی‌های مدیریت پسماند را با توجه به امکان کمینه کردن تولید پسماند طبقه‌بندی میکند. سلسله مراتب پسماند سنگ بنای اکثر استراتژی‌های کمینه کردن تولید زباله است. هدف سلسله مراتب پسماند استخراج حداکثر منافع عملی از محصولات و در نتیجه تولید حداقلی زباله است.
شکل 1
در مورد ضایعات های خطرناک سلسله مراتب به شرح زیر است:
• تولید زباله های خطرناک را از بین ببرید.
• در جایی که حذف امکان پذیر نیست ، روشهایی را برای کاهش یا کمیت استفاده کنید.
• با استفاده از بازیافت ، برای استفاده مجدد و یا بازیافت ، مقدار زباله برای دفع را به حداقل برسانیداین شامل بازیابی انرژی موجود در ضایعات می شود
• باقیمانده هابا حداقل تأثیرات زیست محیطی را از بین ببرید.
• زباله های خطرناک را که هیچ گزینه درمانی یا دفع قابل قبولی برای آن در دسترس نیست ، جدا و ذخیره کنید.
ادامه دارد...