به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس - پسماند به مواد زایدی گفته می شود که به طور مستقیم یا غیر مستقیم از فعالیت انسان به وجود می آید و می تواند در هر سه حالت جامد، مایع و گاز (جامدات و سیالات) وجود داشته باشد. با افزایش رفاه جوامع بشری، پسماندهای حاصل از فعالیت های صنعتی، غیر صنعتی و خانگی نیز افزایش می یابد. در صورتی که این پسماندها به درستی مدیریت نشوند می توانند صدمات جبران ناپذیری به سلامت انسان و محیط زیست وارد کنند.
بیشتر بخوانید:
پسماند و ضایعات خطرناک، چالش پیش روی کلان شهرها /۱
درا دامه
مدیریت پسماند در ایران را مورد بررسی قرار می دهیم :
ایران به رغم سابقه طولانی سازمانهاي محلی و قدمت تشکیل برخی از شهرداري ها مدیریت پسماندهاي شهري، همچنان به شکل سنتی بوده و تا دهه هاي اخیر تحولات این امر چندان محسوس نبوده است که در پی افزایش جمعیت شهرها، کمیت و کیفیت پسماندها موجب آلودگی هاي زیست محیطی و بهداشتی براي شهروندان و نارضایتی آنان گردید. در اوایل دهه 1360 در شهرهاي بزرگ به سیستم مدیریت پسماندهاي شهري توجه بیشتري شد و سازمانهاي بازیافت در کلانشهرها تشکیل شدند. در دهه هاي 70-1380 بازیافت مواد و انرژي از پسماند و سامان بخشیدن به مدیریت پسماندهاي شهري موجب تجدیدنظر در قانون قبلی و تصویب قانون شهرداري ها شد. سپس به دنبال گسترش شهرها و اهمیت یافتن پسماندهاي شهري در اردیبهشت 1383 با تصویب قانون مدیریت پسماندها در مجلس شوراي اسلامی مدیریت پسماندها (آئین نامه اجرایی قانون مذکور در مرداد ماه 1384 به تصویب هیئت وزیران) مرحله جدیدي از بهینه سازي وضعیت مدیریت پسماندهاي شهرهاي کشور مانند کلانشهر تهران شد. بر اساس این قانون، پسماندها به پنج گروه اصلی شامل پسماندهاي عادي، بیمارستانی (ویژه)، کشاورزي و صنعتی، تقسیم میشوند و مسئولیت و هزینه ي مدیریت پسماند به عهده تولید کنندگان پسماند است. علاوه بر این بر اساس تبصره ماده 7 قانون مدیریت پسماندها، مدیریت هاي اجرایی میتوانند تمام یا بخشی از عملیات مربوط به جمع آوري، جداسازي و دفع پسماندها را به اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار کنند[4].
چالش های حاکم بر مديريت کلان پسماند درکشور:
براي اولين بار در کشور استراتژي مديريت پسماندها توسط سازمان حفاظت محيط زيست به عنوان يک نقشه راه تهيه گرديد. بي ترديد اين اقدام بيانگر نقش نظارتي سازمان بوده و اجراي آن منوط به تامين بودجه و همکاري دستگاههاي ذيربط خواهد بود. به هر ترتيب در رابطه مديريت پسماندهاي کشور (پسماندهاي پنج گانه ) چالشهایی وجود دارد که در ادامه به مهمترين اين چالشها پرداخته مي شود.
1- عدم همکاري صدا و سيماي جمهوري اسلامي (رسانه هاي ملي) و ساير رسانه ها و سازمان هاي متولي در زمينه فرهنگ سازي ، در راستاي آشنايي مردم در مقوله پسماند ( در ماده 6 قانون صراحتاً به وظيفه قانوني صدا و سيما و همکاري باساير ارگانها اشاره شده است)
2- عدم يکپارچگي و همکاري فرابخشي برخي وزارتخانه هايي که در قانون و آيين نامه اجرائي به آنها اشاره شده است .
3- عدم تامين منابع مالي و تخصيص اعتبارات لازم جهت اجرايي شدن طرحها طي زمانبندي اعلام شده
4- عدم توان تخصصي لازم در امور مديريت پسماند کشور
5- عدم وجود نقشه راه اجرائي مصوب
6- عدم تعريف شاخصهاي عملکرد دستگاه هاي اجرائي مناسب در امور مديريت پسماندها .
مدیریت جامع پسماند در کشورهاي در حال توسعه :
یکی از مهمترین مسائل زیست محیطی کشورهاي در حال توسعه مدیریت پسماند شهري است. معضل مربوط به پسماند به دلیل رشد سریع جمعیت و گسترش شهرنشینی در اکثر نقاط آسیا، آمریکاي لاتین و آفریقا بیش از گذشته موجب نگرانی هاي مختلف شده است. اگرچه ماهیت مسائل مدیریت پسماند شهري در کشورهاي در حال توسعه تا حدود زیادي مشابه کشورهاي صنعتی است، ولی شرایط خاص فرهنگی، اعتقادي، اقتصادي، محیطی و اقلیمی این کشورها باعث تفاوت هایی و شاید مشکلاتی در اداره این سیستم ها گردیده است رشد سریع شهرنشینی و عدم برنامه ریزي صحیح و اصولی در ایجاد زیرساختهاي شهري باعث شده تا کمبودهاي جدي و اساسی در ارائه خدمات شهري قابل قبول مانند مدیریت پسماند در این کشورها به وجود آید. پراکندگی پسماندهاي خانگی در کوچه، خیابان و معابر عمومی، ضعف در مکانیزه جمع آوري و در نتیجه تلنبار شدن مواد زائد و آلودگی هاي ناشی از آن، فقدان بهره گیري از دفع بهداشتی، با مسائل زیست محیطی و بهداشتی گوناگون که تهدید کننده سلامت جامعه است، مواجه شده اند؛ لذا عدم کفایت سیستم جمعآوري و دفع پسماندها از مهمترین عوامل اصلی در توسعهي بیماريهاي خطرناک در این شهرها است. شواهد عینی و نتایج مطالعات نشان می دهد که مهمترین مسائلی که در ارتباط با مدیریت مواد زائد جامد در کشورهاي در حال توسعه وجود دارد عبارتند از:
• عدم تناسب ظرفیت سیستم جمعآوري مواد زائد با جمعیت زیر پوشش سیستم؛
• عدم بازدهی کافی سرویس خدمات شهري و مدیریت مواد زائد شهري
• محدودیت در به کارگیري بخشهاي رسمی و غیررسمی در فعالیتهاي بازیافت مواد
• مشکلات ویژه در ارتباط با دفع نهایی پسماند
• مشکلات مربوط به جمع آوري و دفع پسماند خطرناک شهري
بررسی پسماند تولیدي در کشورهاي در حال توسعه نشان گر آن است که سهم عمده اي از ترکیبات زائد جامد شهري را ترکیبات آلی تشکیل می دهد به گونه ا ي که میزان تولید این نوع از زائدات در این کشورها رقمی ما بین 45 تا 85 درصد از کل زائدات جامد تولیدي را شامل میگردد. این در حالی است که این میزان در کشورهاي توسعه یافته تنها 25 تا 45 درصد از کل زباله تولیدي آنها را تشکیل میدهد و این ارقام بیانگر افزایش فرهنگ مصرفگرایی در کشورهاي در حال توسعه است (ضعف تفکیک زباله در مبدأ)، که این تولیدات در تعامل ضعف فن آوري، تکنولوژي و شیوه هاي کارآمد سایر فرآیند مدیریت پسماند (حمل، پردازش و بازیافت) موجبات مشکلات مدیریتی و پیامدهاي زیست محیطی ناشی از آن شده است.
عمده ترین مشکلات موثر در مدیریت پسماندهای خطرناک در کشورهای در حال توسعه شامل موارد زیر است:
1- فقدان قوانین ، برنامه ها ، آیین نامه ها و دستورالعمل های لازم در مورد جنبه های مختلف از مجموعه ها و دفع زباله
2- عدم وجود خط مشی یا انگیزه برای مجریان محلی یا اپراتورهای دفن زباله بخش خصوصی.
3- ظرفیت های نهادی ناکارآمد
4- عدم فعالیت های جلوگیری از زباله های خطرناک
5- حمل و نقل خطرناک به کشورهای در حال توسعه از کشورهای توسعه یافته
6- مخلوط زباله های خطرناک با زباله های خانگی یا زباله های تجاری
7- کمبود امکانات جمع آوری زباله های خطرناک
8- عدم تعیین میزان ضایعات خطرناک تولید شده در بایگانی های معتبر.
9- همه مقامات محیط زیست منطقه ای مجوز انواع زباله های تولید شده با استفاده از کدهای طبقه بندی زباله ثبت نمی کنند.
10- اطلاعات مربوط به میزان تولید زباله مربوط به تولید ضایعات ضبط شده معمولاً مفقود است. سیستم اطلاعات زباله کشورهای در حال توسعه به اندازه کافی کامل نیست که بتواند اطلاعات مربوط به غلظت مواد خطرناک را جمع آوری کند
11- عدم اجرای و رعایت مقررات موجود
12- عدم وجود بخش های اولویت دار برای جلوگیری از زباله های خطرناک.
13- عدم مطابقت با بهترین شیوه های بین المللی در زمینه مدیریت پسماندهای خطرناک
14- زیرساخت های ناکافی و خود کفایی در مدیریت پسماندهای خطرناک
15- عدم حضور مدیران و کمیته های اختصاصی زباله و همچنین برنامه هایی که مسئولیت نظارت بر رویه های زباله خطرناک را دارند.
16- عدم وجود امکانات اختصاصی ملی.
17- عدم وجود سیاست های خاص اختصاص به مدیریت پسماندهای خطرناک خانگی.
تصفیه و دفع زباله های خطرناک:
تصفیه پسماندهای خطرناک باید در شرایط تنظیم شده و کنترل شده انجام شود . مدیریت پسماند خطرناک شامل در اختیار داشتن ، حمل و نقل ، جابجایی ، ذخیره سازی و دفع نهایی زباله است. با این وجود ، در کشورهای در حال توسعه درمان پسماندهای خطرناک در مکان های کنترل نشده یا شرایط کنترل نشده صورت می گیرد و در بعضی موارد نیز زباله های خطرناک توسط کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه صادر می شود. مشخص شده است که در بیشتر قسمت ها ، پسماندهای خطرناک با استفاده از روشهای معمولی مانند دفن زباله در تاسیسات بدون مجوز تصفیه می شوند. باقيمانده جريان زباله در تسهيلات مجاز با تکنولوژي هاي کم و استانداردهاي زيست محيطي درمان مي شود اینها شامل کارخانه های سوزاندن ، دفن زباله ها و بازیافت روغن است. بخش مهمی از زباله های خطرناک با ضایعات غیر خطرناک مخلوط شده اند ، به طور عمده این دفن زباله هستند که اثرات جدی بر محیط زیست در رابطه با فلزات سنگین و محتوای آلاینده های ارگانیک مداوم در محل دفن زباله ها ایجاد می کنند ، بنابراین خطر بزرگی برای سلامتی کارگران شهرداری ، عموم و مردم و محیط ایجاد می کند.
جلوگیری از زباله های خطرناک:
مطالعات تحقیقات علمی ثابت کرده است که در مدیریت پسماند ، پیشگیری در صدر سلسله مراتب قرار دارد و نشان دهنده رویکرد سیاست ارجح برای مدیریت مواد و جایگزینی برای کاهش هدر رفتن مواد یا منابع است. در نتیجه اثبات می شود که جلوگیری از زباله از تولید آن و هزینه های پولی و زیست محیطی ناشی از تولید آن ترجیح داده می شود. ثابت شده است که زباله های رادیواکتیو برای دستیابی به بهره وری بیشتر منابع همچنان به عنوان یک اولویت ادامه خواهند یافت . به همین دلیل ، باید یک رویکرد یکپارچه برای طراحی برنامه ها اتخاذ شود ، و آژانس ها باید طیف گسترده ای از اقدامات پیشگیری را برای کاهش اثرات احتمالی زیست محیطی و بهداشت عمومی رهبری و هماهنگ کنند. اینها شامل توسعه برنامه هایی با تمرکز بر روی تعدادی از اهداف استراتژیک برای رسیدن به هدف پیشگیری است که شامل جلوگیری از ضایعات رادیواکتیو و خطرناک می شود. این نشان می دهد که برای کاهش سلامت عمومی و اثرات زیست محیطی پسماندهای رادیواکتیو و خطرناک ، طیف وسیعی از مقررات و فرآیندهای نوآورانه باید برای کنترل محتوای این مواد خطرناک و مضر به وجود آید.
مقررات زباله های خطرناک:
رشد اقتصاد بازیافت نه تنها محیط زیست را حفظ می کند بلکه 1.5 میلیون شغل جدید نیز ایجاد کند. اما تحقیقات نشان می دهد که کار بازیافت می تواند خطرناک باشد و میزان صدمات بیش از دو برابر میانگین ملی است. با برطرف کردن این مشکل ، دولت های محلی فرصتی برای تأمین پایداری و سلامت شهرهای خود دارند و ضمن اطمینان از اینکه مشاغل بازیافت شغل های خوبی هستند. بازیافت کنندگان سزاوار هستند شرایط کار ایمن را برای کارگران خود به وجود آورند .
مقررات زباله های خطرناک بیان می کند که هرکسی به عنوان تولید کننده مسئولیت توصیف کامل و دقیق زباله های خود را بر عهده دارد. برخی از توصیه های ضروری شامل:
• رسیدگی ایمن
• حفاظت از محیط زیست
• انطباق با الزامات بسته بندی فدرال و ایالتی
• انطباق کلی با شرایط مجوز آزمایشگاه HWHF
• رعایت محدودیت های دفع زمین
• پذیرش زباله ها با استفاده از تجهیزات بازیافت یا دفع مناسب
5 روش ساده برای دفع صحیح زباله های خطرناک را که هر شخصی لازم است بداند :
1. استفاده از سوزاندن : سوزاندن مواد در دماهای بالا راهی عالی برای از بین بردن زباله های سمی است . سوزاندن بیشتر HHW را نابود و خاتمه می دهد. فایده جامعه با استفاده از این روش این واقعیت است که ضایعات قابل اشتعال نیز می توانند سوزانده شده و از آنها به عنوان منبع انرژی استفاده شود. روش سوزاندن گازهای سمی را آزاد می کند که می تواند بر محیط زیست تأثیر بگذارد ، اما فن آوری کنونی واحدهای سوزاندن موثرتر را ایجاد کرده است که میزان انتشار گازهای آزاد شده در آسمان را محدود می کند.
2. روش هوشمند دیگر بازیافت : شما تاکنون واحدهای بازیافت تلفن همراه را در Staples یا یک فروشگاه Office مشاهده کرده اید. خوب ، نکته این است که بازیافت یا بازپرداخت باتری و قطعات غیرفعال از تلفن به جای اینکه فقط آنها را از بین ببرند. روغنهای استفاده شده نیز می توانند بازیافت شوند. بازیافت بهترین روش برای محیط زیست است و واقعاً "بدون مغز" است!
3. شناخت امکانات جمع آوری زباله های خطرناک در منطقه : بسیاری اوقات ، جوامع روزهای خاصی را برای جمع آوری اختصاص می دهند. اگر به فوریت دفع زباله های خطرناک مناسب نیاز دارید ، می توانید با دولت محلی خود تماس بگیرید یا به ساختمان شهرداری محلی خود بروید تا در آنجا بتوانند به شما کمک کنند.
4. اگر سرنگ دیابتی یا داروهای تجویزی دارید ، باید در نحوه دفع آنها بسیار مراقب باشید : بیشتر داروخانه ها یک جعبه دفع کوچک دارند که می توانید سرنگ های استفاده شده را دور بریزید. داروهای تجویز شده باید همیشه به یک محل مناسب تحویل داده شوند! آنها را هرگز نباید در سطل زباله یا توالت و یا سینک انداخت.
5. آخرین ، اما کم اهمیت ترین روش برای دفع زباله های خطرناک ، به اشتراک گذاری آن است! به عنوان مثال ، اگر روغن اضافی یا کود اضافی در اطراف خود دارید ، می توانید آن را با شخصی که نیاز دارد به اشتراک بگذارید.
مدیریت پسماند برای کاهش تأثیرات بر محیط زیست بسیار مهم است. برای رسیدن به صرفه جویی در هزینه های کارآمد و بازده اقتصادی بهتر یک نیاز اساسی است. دانستن نحوه دفع زباله های خطرناک برای شهروندان و صاحبان مشاغل نیز ضروری است زباله های خطرناک می توانند برای انسان ، حیوانات و محیط زیست مضر باشند. برای اجرای موفق بهترین روشهای مدیریت پسماند خطرناک ، نیاز مبرم به بررسی تجربیات کشورهای توسعه یافته وجود دارد و این امر با زمینه اقتصادی کشورهای در حال توسعه همراه می باشد .می توان به حداقل رساندن زباله از طریق کاهش منبع ، استفاده مجدد و بازیافت منبع باید به طور مؤثر اجرا شود تا میزان ضایعات خطرناک تولید و دفع شود. برای این دستاورد ، نیاز به اصلاح شدید مقررات فعلی در وجود دارد. همچنین با آموزش خانواده ها نیز میتوان از بخشی از این صدمات جلوگیری کرد.
انتهای پیام/*