سبک زندگی امام محمدباقر علیه السلام در آیینه احادیث حضرت

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس - نام مبارک امام پنجم محمد بود. لقب آن حضرت «باقر» يا «باقرالعلوم» است به این دلیل که دريای دانش را شکافت و اسرار علوم را آشکار ساخت.
القاب ديگری مانند «شاکر»، «صابر» و «هادی» نيز برای آن حضرت ذکر کرده‌اند که هريک باز گوينده صفتی از آن امام بزرگوار بوده است.
کنيه امام «ابوجعفر» بود. مادرش فاطمه دختر امام حسن مجتبی (ع) است. بنابراين نسبت آن حضرت از طرف مادر به سبط اکبر حضرت امام حسن (ع) و از سوی پدر به امام حسين (ع) می رسيد. پدرش حضرت سيدالساجدين امام زين العابدين، علی بن الحسين (ع) است.
امام باقر (ع) در روز جمعه سوم ماه صفر سال 57هجری در مدينه متولد شد. در واقعه جانگداز کربلا همراه پدر و در کنار جدش حضرت سيد الشهدا چهار سال داشت.
دوران امامت امام محمد باقر (ع) از سال 95 هجری قمری سال درگذشت امام زين العابدين (ع)، آغاز شد و تا سال 114هجری قمری ادامه داشت.
در دوره امامت امام محمد باقر (ع) و فرزندش امام جعفر صادق (ع) مسائلی مانند انقراض امويان و بر سر کار آمدن عباسيان و پيدا شدن مشاجرات سياسی و ظهور سرداران و مدعيانی مانند ابوسلمه خلال و ابومسلم خراسانی و ديگران مطرح شد.
هفتم ماه ذی‌الحجه مصادف با سالروز شهادت پنجمین اختر تابناک آسمان ولایت حضرت امام محمد باقر (ع) است. شهادت آن بزرگوار را به تمامی ارادتمندان خاندان اهل بیت عصمت و طهارت تسلیت می‌گوییم.
در ادامه چهل حدیث گوهربارآن حضرت را بخوانید:
_قالَ الاْمامُ أبوُ جَعْفَر محمّد الباقر (عَلَیْه السلام): إذا أرَدْتَ أنْ تَعْلَمَ أنَّ فیکَ خَیْراً، فَانْظُرْ إلي قَلْبِکَ فَإنْ کانَ یُحِبُّ أهْلَ طاعَهِ اللّهِ وَیُبْغِضُ أهْلَ مَعْصِیَتِهِ فَفیکَ خَیْرٌ، وَاللّهُ یُحِبُّک، وَإذا کانَ یُبْغِضُ أهْلَ طاعَهِ اللّهِ وَ یُحِبّ أهْلَ مَعْصِیَتِهِ فَلَیْسَ فیکَ خَیْرٌ، وَاللّهُ یُبْغِضُکَ، وَالْمَرْءُ مَعَ مَنْ أحَبَّ.
حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) فرمودند: اگر خواستي بداني که در وجودت خیر و خوشبختي هست یا نه، به درون خود دقّت کن، اگر اهل عبادت و طاعت را دوست داري و از اهل معصیت و گناه ، ناخوشایندي! پس در وجودت خیر و سعادت وجود دارد، و خداوند تو را دوست مي دارد.
ولي چنانچه از اهل طاعت و عبادت ناخوشایند باشي و به اهل معصیت، عشق و علاقه ورزیدي! پس خیر و خوبي در تو نباشد، و خداوند تو را دشمن دارد.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): مَنْ کَفَّ عَنْ أعْراضِ النّاسِ أقالَهُ اللّهُ نَفْسَهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ، وَمَنْ کَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النّاسِ کَفَّ اللّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ.
فرمودند: هرکس دنبال هتک حرمت [آبروي] دیگران نباشد، خداوند متعال او را در قیامت مورد عفو و بخشش قرار مي دهد، و هرکس غضب و خشم خود را از دیگران باز دارد، خداوند نیز خشم و غضب خود را در قیامت از او بر طرف مي سازد.


_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): مَنْ ثَبَتَ عَلي وِلایَتِنا فِی غِیْبَهِ قائِمِنا، أعْطاهُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ اَجْرَ ألْفِ شَهید مِنْ شُهَداءِ بَدْر وَحُنَیْن.
فرمودند: کسي که در زمان غیبت قائم ما (عجّل الله فرجه الشّریف) بر ایمان و ولایت ما اهل بیت عصمت و طهارت پا برجا و ثابت بماند، خداوند متعال پاداش و ثواب هزار شهید از شهداي جنگ بدر و حنین به او عطا مي فرماید.
_قالَ (علیه السلام): لَوْ أنَّ الاْمامَ رُفِعَ مِنَ الاْرْضِ ساعَهً، لَماجَتْ بِأهْلِها کَما یَمُوجُ الْبَحْرُ بِأهْلِهِ.
فرمودند: اگر امام و حجّت خدا لحظه اي از روي زمین و از بین افراد جامعه برداشته شود، زمین اهل خود را در خود مي بلعد و فرو مي برد همان طوري که دریا چیزهاي خود را در خود متلاطم و آشفته مي سازد.
_ قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): إنَّ جَمیعَ دَوابِّ الاْرْضِ لَتُصَلّی عَلي طالِبِ الْعِلْمِ حَتّي الْحیتانِ فی الْبَحْرِ.
فرمودند: به درستي که تمام موجودات و جانوران زمین و بلکه ماهیان دریا براي تحصیل کنندگان علوم ـ اسلامي و معارف الهي ـ تحیّت و درود مي فرستند.
_ قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): لَوْ أُوتیتُ بِشابٍّ مِنْ شَبابِ الشّیعَةِ لا یَتَفَقَّهُ فِی الدّینِ، لَأَوجَعْتُهُ.
فرمودند: اگر جواني از جوانان شیعه را نزد من بیاورند که به مسائل دین آشنا نباشد، او را تنبیه و تأدیب خواهم کرد [تا به دنبال تحصیل مسائل دین برود].
_ قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): مَنْ أفْتَي النّاسَ بِغَیْرِ عِلْم وَلا هُديً، لَعَنَتْهُ مَلائِکَهُ الرَّحْمَةِ وَ مَلائِکَةُ الْعَذابِ، وَ لَحِقَهُ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِفَتْیاهُ.
فرمودند: هرکس درباره مسائل دین فتوا و نظریه اي دهد که بدون علم و اطّلاع باشد، ملائکه رحمت و ملائکه عذاب او را لعن و نفرین مي کنند و گناه عمل کننده ـ اگر خلاف باشد ـ بر عهده گوینده است.
_ قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): الصَّلاهُ عَمُودُ الدّینِ، مَثَلُها کَمَثَلِ عَمُودِ الْفِسْطاطِ، إذا ثَبَتَ الْعَمُودُ ثَبَتَ الْاَوْتادُ وَ الْاَطْناب، وَ إذا مالَ الْعَمُودُ وَانْکَسَرَ لَمْ یَثْبُتْ وَتَدٌ وَلا طَنَبٌ.
فرمودند: نماز ستون دین است و مثالش همانند تیرک و ستون خیمه است که چنانچه محکم و استوار باشد میخ ها و طناب هاي اطراف آن پا بر جا خواهد بود ولي اگر ستون سُست یا کج باشد میخ ها و طنابهاي اطراف آن نمي تواند پا برجا باشد.
_ قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): لا تَتَهاوَنْ بَصَلاتِکَ، فَإنَّ النَّبیَّ (صلي الله علیه وآله وسلم) قالَ عِنْدَ مَوْتِهِ: لَیْسَ مِنّي مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلاتِهِ، لَیْسَ مِنّي، مَنْ شَرِبَ مُسْکِراً، لا یَرِدُ عَلَيّ الْحَوْضَ، لا وَاللهِ.
فرمودند: نسبت به نماز بي اعتنا مباش و آن را سبک و ناچیز مشمار، همانا که پیامبر خدا هنگام وفات خود فرمودند: هرکس نماز را سبک شمارد و یا مسکرات بنوشد از من نیست و بر حوض کوثر وارد نخواهد شد.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): بُنِیَ الاْسْلامُ عَلي خَمْسَهِ أشْیاء: عَلَي الصَّلاهِ، وَالزَّکاةِ، وَالْحَجِّ، وَالصَّوْمِ، وَالْوِلایَةِ، وَلَمْ یُنادَ بِشَیْيء مِثْلَ ما نُودِيَ لِلْوِلایَة.
فرمودند: دین مبین اسلام بر پنج پایه و اساس استوار است: 1- نماز 2- زکات 3- حجّ 4- روزه 5-ولایت اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام).
سپس افزود: آن مقداري که نسبت به ولایت سفارش شده است نسبت به هیچ کدام تأکید نشده است و ولایت اساس و محور تمام اعمال است.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): مَنْ دَعَا اللهَ بِنا أفْلَحَ، وَمَنْ دَعاهُ بِغَیْرِنا هَلَکَ وَاسْتَهْلَکَ.
فرمودند: هر که خداوند را به وسیله ما بخواند و ما را واسطه قرار دهد رستگار و موفّق خواهد شد. و کسي که غیر از ما [اهل بیت عصمت و طهارت] را وسیله گرداند نا امید و هلاک خواهد گشت.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): الاْعْمالُ تُضاعَفُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ، فَأکْثِرُوا فیها مِنَ الصَّلاةِ وَالصَّدَقَةِ وَ الدُّعاءِ.
فرمودند: پاداش اعمال ـ بد یا خوب ـ در روز جمعه دو برابر دیگر روزها است، پس سعي نمائید در این روز نماز و صدقه و دعا بسیار انجام دهید.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): مَنْ طَلَبَ الدُّنْیا اسْتِعْفافاً عَنِ النّاسِ، وَسَعْیاً عَلي أهْلِهِ، وَتَعَطُّفاً عَلي جارِهِ، لَقَي اللهَ عَزَّ وَجَلَّ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَوَجْهُهُ مِثْلُ الْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ.
فرمودند: هرکس دنیا را به جهت یکي از این سه حالت طلب کند: بي نیازي از مردم، آسایش و رفاه خانواده و عائله اش، کمک و رسیدگي به همسایه اش.روز قیامت در حالتي محشور و به ملاقات خداوند متعال نایل مي شود که صورتش همچون ماه شب چهارده، نوراني است.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): ثَلاثٌ لَمْ یَجْعَلِ اللهُ لِأحَد فیهِنَّ رُخْضهً: أداءُ الاْمانَهِ إلَي الْبِرِّ وَالْفاجِرِ، وَالْوَفاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبِّرِ وَالْفاجِرِ، وَبِرُّ الْوالِدَیْنِ بِرَّیْنِ کانا اَوْ فاجِرَیْنِ.
فرمودند: خداوند سبحان در سه چیز رخصت قرار نداده است: 1- امانت را سالم تحویل صاحبش دادن2- خواه آن که صاحبش آدم خوبي باشد یا فاجر 3- وفاي به عهد نسبت به هر شخصي ، خوب باشد یا بد.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): إنَّ الْجَنَّةَ وَالْحُورَ لَتَشْتاقُ إلي مَنْ یَکْسَحُ الْمَسْجِدَ، اَوْ یَأخُذُ مِنْهُ الْقَذي.
فرمودند: همانا بهشت و حورالعین در انتظار افرادي است که در نظافت و تمیز کردن مسجد سعي و تلاش کنند.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): إنَّما یَبْتَلِي الْمُؤمِنُ فِي الدُّنْیا عَلي قَدْرِ دینِهِ.
فرمودند: همانا مؤمن در این دنیا هر مقداري که دین و ایمان داشته باشد به همان اندازه مورد امتحان و آزمایش قرار مي گیرد.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): لا یَکُونُ الْعَبْدُ عابِداً لِلّهِ حَقَّ عِبادَتِهِ حَتّي یَنْقَطِعَ عَنِ الْخَلْقِ کُلِّهِمْ، فَحینَئِذ یَقُولُ: هذا خالِصٌ لی، فَیَقْبَلُهُ بِکَرَمِهِ.
فرمودند: کسي به بندگي و ستایشگری حقیقي در برابر خداوند نمي رسد، مگر آن که از تمام افراد قطع امید کند و تنها امیدش خداي یکتا باشد.
در یک چنین حالتي خداوند گوید: این عمل خالصانه براي من است و آن را مورد قبول و عنایت خود قرار مي دهد.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): اُقْسِمُ بِاللهِ وَهُوَ حَقٌّ، مافَتَحَ رَجُلٌ عَلي نَفْسِهِ بابَ الْمَسْألَهِ إلاّ فَتَحَ اللهُ عَلَیْهِ بابَ فَقْر.
فرمودند: سوگند به خدایي که بر حقّ است، چنانچه شخصي در موردي، تقاضاي خود را به یکي از هم نوعان خود بگوید و بدون توجّه به خداوند متعال درخواست کمک کند، خداوند دري از درهاي فقر و تنگ دستي را بر او بگشاید.

_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): مَنْ قَضي مُسْلِماً حاجَتَهُ، قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ثَوابُکَ عَلَيَّ وَلا اَرْضي لَکَ ثَواباً دُونَ الْجَنَّهِ.
فرمودند: هرکس حاجتي را براي مسلماني برآورده کند و گره از مشگلش بگشاید، خداوند متعال به او خطاب کند: ثواب و پاداش تو بر عهده من خواهد بود و غیر از بهشت چیز دیگري لایق تو نخواهد بود.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): إنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ أَوْحي إلي شُعَیْب النَّبی(صلي الله علیه وآله وسلم): إنّی مُعَذِّبٌ مِنْ قَوْمِکَ مِائَهَ ألْف، أرْبَعینَ ألْفاً مِنْ شِرارِهِمْ وَسِتّینَ ألْفاً من خِیارِهِمْ. فقال: یارَبِّ هؤُلاءِ الاْشْرار فَما بالُ الاْخْیار؟ فَأوحيَ اللهُ إلَیْهِ: إنَّهُمْ داهَنُوا أهْلَ الْمَعاصي وَ لَمْ یَغْضِبُوا لِغَضَبی.
فرمودند: همانا خداوند متعال، براي حضرت شعیب (علیه السلام) وحي فرستاد: من از قوم تو یکصد هزار نفر را عذاب و هلاک مي کنم که شصت هزار نفر ایشان، اشرار و چهل هزار نفر دیگرشان از خوبان و عبادت کنندگان خواهند بود. حضرت شعیب (علیه السلام) سؤال کرد: اشرار که مستحقّ عذاب هستند ولي خوبان را چرا عذاب مي نمائي؟
خداوند وحي نمود: به جهت آن که این افراد، نسبت به گناهکاران بي تفاوت بوده و با ایشان سازش مي کردند.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): مَنْ أطْعَمَ مُؤْمِناً، أطْعَمَهُ اللهُ مِنْ ثِمارِ الْجَنَّهِ.
فرمودند: هرکس مؤمني را طعام دهد، خداوند از میوه هاي بهشتي روزي او گرداند.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): مَنْ حَمَلَ أخاهُ عَلي رَحْلِهِ بَعَثَهُ اللهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ إليَ الْمَوْقِفِ عَلي ناقَهِ مِنْ نُوْقِ الْجَنَّةِ یُباهي بِهِ الْمَلائِکَةَ.
فرمودند: کسي که برادرش را (و هر کس که در مسیر راه بدون وسیله است) سوار وسیله نقلیه خود کند ـ و حتّي الإمکان او را به مقصد برساند ـ خداوند متعال او را در قیامت سوار شتري از شترهاي بهشتي مي گرداند ـ که سریع او را به مقصد برساند و از شدائد و سختي هاي محشر در امان گردد و بر فرشتگان مباهات و افتخار مي کنند.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): إذا دَخَلَ أحَدُکُمْ عَلي أخیهِ في بَیْتِهِ، فَلْیَقَعُدْ حَیْثُ یَأمُرُهُ صاحِبُ الرَّحْلِ، فَإنَّ صاحِبَ الْبَیْتِ أعْرَفُ بِعَوْره بَیْتِهِ مِنَ الدّاخِلِ عَلَیْهِ.
فرمودند: هنگامي به منزل یکي از برادران و دوستانتان وارد شدید، هر کجا به شما گفت بنشینید، بپذیرید و همانجا بنشینید! چون که صاحب منزل بیش از دیگران به اسرار منزل خود آشنا و آگاه است.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): لْجَنَّةُ مُحَرَّمَةٌ عَلَي الْفَتّانینَ الْمشّائینَ بِالنَّمیمَةِ.
فرمودند: بهشت براي اشخاص فتنه گر و سخن چینِ آشوب طلب حرام است.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): إنّا نَأمُرُ صِبْیانَنا بِالصَّلاهِ إذا کانُوا بَني خَمْسِ سِنین، فَمُرُوا صِبْیانَکُمْ إذا کانوا بَني سَبْعِ سِنین.
فرمودند: ما ـ اهل بیت عصمت و طهارت ـ کودکان خود را از دوران پنج سالگي به انجام نماز دستور مي دهیم، ولي شما فرزندان خود را از سنین هفت سالگي وادار به نماز کنید.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): مَنْ حَمَلَ جِنازَةً مِنْ اَرْبَع جَوانِبِها، غَفَرَ اللهُ لَهُ اَرْبَعینَ کَبیرَةً.
فرمودند: هرکس جنازه اي را تشییع کند و چهار جانب تابوت را بر شانه خود حمل کند، خداوند چهل گناه از گناهانش را مي آمرزد.
-قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): خَفِ اللهَ تَعالي لِقُدْرَتِهِ عَلَیْکَ، وَ اسْتَحِ مِنْهُ لِقُرْبِهِ مِنْکَ.
فرمودند: بترس از قدرت بي منتهاي خداوند متعال که از ـ جهات مختلف ـ بر تو دارد، و از خداوند شرم و حیا کن ـ در انجام گناهان ـ به جهت آن که از هر چیزي به تو نزدیک تر است.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): الْحِکْمَةُ ضالَّةُ الْمُؤْمِنِ، فَحَیْثُ ماوَجَدَ أحَدُکُمْ ضالَّتَهُ فَلْیَأخُذْها.
فرمودند: دانش و حکمت، گمشده ـ ارزشمندي براي ـ مؤمن است که هر کجا و نزد هرکس یافت شود، باید آن را دریافت کند.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): فِی الْمِلْحِ شِفاءٌ مِنْ سَبْعینَ داء، ثُمَّ قالَ: لَوْ یَعْلَمُ النّاسُ ما فِي الْمِلْحِ ما تَداوَوا إلاّ بِهِ.
فرمودند: نمک شفابخش و درمان کننده هفتاد نوع مرض و درد خواهد بود و افزود چنانچه مردم خواصّ نمک را مي شناختند به چیزي غیر از نمک مداوا و درمان نمي کردند.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): إنَّ الْمُؤمِنَ إذا صافَحَ الْمُؤمِنَ تَفَرَّقا مِنْ غَیْرِ ذَنْب.
فرمودند: همانا مؤمني که با برادر مؤمنش دیدار و مصافحه کند، گناهانشان ریخته مي شود و بدون گناه از یکدیگر جدا خواهند شد.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): مَثَلُ الْحَریصِ عَلَي الدُّنْیا مَثَلُ ذَرْوَهِ الْقَزِّ، کُلَّما ازْدادَتْ عَلي نَفْسِها لَفّاً کانَ أبْعَدُ مِنَ الْخُرُوجِ حَتّي تَمُوتَ غَمّاً.
فرمودند: تمثیل افراد حریص به مال و زیورآلات دنیا همانند کِرم ابریشمي است که هر چه اطراف خود بچرخد و بیشتر فعالیّت کند و تارهاي ابریشم را به دور خود بپیچد، خارج شدنش از بین آن تارها سخت تر شود و چه بسا غیر ممکن مي شود تا جایي که چاره اي جز مرگ نداشته باشد.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): إنَّ الْمُؤْمِنَ أخُ الْمُؤمِنِ لا یَشْتِمُهُ، وَلا یُحَرِّمُهُ، وَلا یُسیيءُ بِهِ الظَّنَّ.
فرمودند: مؤمن برادر مؤمن است، باید او را دشنام ندهد، سرزنش و بدگویي نکند، و او را از خوبی ها محروم نگرداند، و به او بدگمان نباشد.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): اَلْکمَالُ کلُّ الْکمَالِ التَّفَقُّهُ فِی الدِّینِ وَ الصَّبْرُ عَلَي النَّائِبَةِ وَ تَقْدِیرُ الْمَعِیشَةِ.
فرمودند: تمام کمالات - معنوي و مادّي انسان - در فقاهت و شناخت دقیق و صحیح مسائل دین و معارف الهي است، و صبر و شکیبائي در مقابل ناملایمات، و نیز زندگي را با تدبّر و مدیریّت برنامه ریزي کردن است.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): صِلِةُ الاْرْحامِ تُزَکّی الاْعْمالَ، وَ تُنْمِي الاْمْوالَ، وَ تَدْفَعُ الْبَلْوي، وَ تُیَسِّرُ الْحِسابَ، وَ تُنْسِيءُ فِي الاْجَلِ.
فرمودند: صله رحم نمودن (پنج فایده دارد:) موجب تزکیه اعمال و عبادات و سبب رشد و برکت در اموال مي شود، بلاها، آفات و گرفتاري ها را دفع و بر طرف مي نماید؛ حساب [قبر و قیامت] را آسان مي گرداند و مرگ و أجل (معلّق) را تأخیر مي اندازد.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): فَضْلُ صَلاةِ الْجَماعَةِ عَلي صَلاةِ الرَّجُلِ فَرْدا خَمْساً وَ عِشْرینَ دَرَجَةً فِي الْجَنَّةِ.
فرمودند: فضیلت و برتري نماز جماعت بر نماز فرادی و تنها، بیست و پنج درجه از مقامات بهشتي است.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): وَأمَّا الْمُنْجِیات: فَخَوْفُ اللهِ فِي السِّرَ وَالْعَلانِیَةِ، وَالْقَصْدُ فِي الْغِني وَالْفَقْرِ، وَکَلِمَةُ الْعَدْلِ فِي الرِّضا وَالسّخَطِ.
فرمودند: از اسباب نجات، ترس از خدا در خفاء و آشکارا است، رعایت اقتصاد و صرفه جویي در تمام حالات بي نیازي و نیازمندي نیز رعایت انصاف و گفتن سخن حقّ و عدالت در همه حالت هاي خوشي و ناراحتي.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): لا تَنالُ وِلایَتُنا إلاّ بِالْعَمَلِ وَالْوَرَعِ.
فرمودند: ولایت و شفاعت ما شامل نمي شود مگر افرادي که عمل ـ صالح ـ و نیز پرهیز از گناه داشته باشند.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): إنَّ أعْمالَ الْعِبادِ تُعْرَضُ عَلي نَبیِّکُمْ کُلَّ عَشیَّةِ خَمیس، فَلْیَسْتَحِ أحَدُکُمْ أنْ یُعْرِضَ عَلي نَبیِّهِ الْعَمَلَ الْقَبیح.
فرمودند: همانا تمام کارها و حرکات بندگان در هر شب جمعه بر پیغمبر اسلام عرضه مي شود، پس حیاء کنید از اینکه عمل زشت شما را نزد پیغمبرتان ارائه دهند.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): مَنْ عَلَّمَ بابَ هُديً فَلَهُ مِثْلُ أجْرِ مَنْ عَمِلَ بِهِ، وَلایَنْقُصُ اُولئِکَ مِنْ أجُورِهِمْ.
فرمودند: هر کس راه هدایت و سعادتي را بگشاید و یا به دیگران تعلیم دهد، اجر و پاداش او همانند کسي است که به آن کار خیر عمل کرده باشد بدون آن که از پاداش عمل کنندگان کسر شود.
_قالَ الاْمامُ الباقر (عَلَیْه السلام): اَرْبَعٌ مِنْ کُنُوزِالْبِرِّ: کِتْمانُ الْحاجَةِ، وَکِتْمانُ الصَّدَقَةِ، وَکِتْمانُ الْوَجَعِ، وَکِتْمانُ الْمُصیبَةِ.
فرمودند: چهار حالت از گنج هاي نیک و پسندیده است: 1- پوشاندن نیاز و حاجت خود را از دیگران2- دادن صدقه و کمک به افراد به طور مخفیانه و محرمانه 3- دردها و مشکلات و ناراحتي ها را تحمّل کردن و 4- هنگام مصیبت و حوادث، جزع و داد و فریاد نکردن.
در دوره امامت امام محمد باقر (ع) و فرزندش امام جعفر صادق (ع) قاضی‌ها و متکلمانی به دلخواه مقامات رسمی و صاحب قدرتان پدید می‌آیند و فقه و قضاء و عقاید و کلام و اخلاق را - بر طبق مصالح مراکز قدرت خلافت شرح و تفسیر می‌نمایند و تعلیمات قرآنی - به ویژه مسأله امامت و ولایت را، که پس از واقعه عاشورا و حماسه کربلا، افکار بسیاری از حق طلبان را به حقانیت آل علی (ع) متوجه کرده و پرده از چهره زشت ستمکاران اموی و دین به دنیا فروشان برگرفته بود، به انحراف می‌کشاندند و احادیث نبوی را در بوته فراموشی قرار می‌دادند.
برخی نیز احادیثی به نفع دستگاه حاکم جعل کرده و یا مشغول جعل بودند و یا آن‌ها را به سود ستمکاران غاصب خلافت دگرگون می‌نمودند. این‌ها عواملی بود بسیار خطرناک که باید حافظان و نگهبانان دین در برابر آن‌ها بایستند. بدین جهت امام محمد باقر (ع) و پس از وی امام جعفر صادق (ع) از موقعیت مساعد روزگار سیاسی، برای نشر تعلیمات اصیل اسلامی و معارف حقه بهره جستند و دانشگاه تشیع و علوم اسلامی را پایه ریزی نمودند.
زیرا این امامان بزرگوار و بعد شاگردانشان، وارثان و نگهبانان حقیقی تعلیمات پیامبر (ص) و ناموس و قانون عدالت بودند و می‌بایست به تربیت شاگردانی عالم و عامل و یارانی شایسته و فداکار اهتمام می‌ورزیدند، و فقه آل محمد (ص) را جمع و تدوین و تدریس کنند. به همین جهت محضر امام باقر (ع) مرکز علما و دانشمندان و راویان حدیث و خطیبان و شاعران بنام بود.
دانش امام باقر علیه السلام نیز همانند دیگر امامان از سرچشمه‏ وحي بود. آنان آموزگاري نداشتند و در مکتب بشري درس نخوانده بودند. «جابر بن عبدالله‏» نزد امام باقر (ع) مي ‏آمد و از آن حضرت دانش فرا مي‏ گرفت و به آن گرامي مکرر عرض مي‏ کرد: اي شکافنده علوم! گواهي مي‏ دهم تو در کودکي از دانشي خداداد برخورداري.
در مکتب تربیتی امام باقر (ع) علم و فضیلت به مردم آموخته می‌شد. ابوجعفر امام محمد باقر (ع) متولی صدقات حضرت رسول (ص) و امیرالمؤمنین (ع) و پدر و جد خود بود و این صدقات را بر بنی هاشم و مساکین و نیازمندان تقسیم می‌کرد، و اداره آن‌ها را از جهت مالی به عهده داشت. امام باقر (ع) دارای خصال ستوده و مؤدب به آداب اسلامی بود. سیرت و صورتش ستوده بود، پیوسته لباس تمیز می‌پوشید و در کمال وقار و شکوه حرکت می‌فرمود.
بسیار گشاده رو و با مؤمنان و دوستان خوش برخورد بود. با همه اصحاب مصافحه می‌کرد و دیگران را نیز بدین کار تشویق می‌فرمود. در ضمن سخنانش می‌فرمود:
مصافحه کردن کدورت‌های درونی را از بین می‌برد و گناهان دو طرف - همچون برگ درختان در فصل خزان - می‌ریزد.
امام باقر (ع) در صدقات و بخشش و آداب اسلامی مانند دستگیری از نیازمندان و تشییع جنازه مؤمنین و عیادت از بیماران و رعایت ادب و آداب و سنن دینی، کمال مواظبت را داشت.

پی نوشت:
[1] - اصول کافي: ج 2، ص 103، ح 11، وسائل الشّیعه: ج 16، ص 183، ح 1.
[2] - کتاب الزّهد: ص 1، ح 9.
[3] - إثبات الهداه: ج 3، ص 467.
[4] - اصول کافی: ج 1، ص 179، ح 12.
[5] - بحارالأنوار: ج 1، ص 137، ح 31.
[6] - محاسن برقی: ج 1، ص 228.
[7] - اصول کافی: ج 1، ص 42، ح 3، و مستدرک الوسائل: ج 17، ص 244.
[8] - وسائل الشیعه: ج 4، ص 27، ح 4424.
[9] - وسائل الشّیعه: ج 4، ص 23، ح 4413.
[10] - وسائل الشّیعه: ج 1، ص 18، ح 10.
[11] - أمالي شیخ طوسي: ج 1، ص 175.
[12] - مستدرک الوسائل: ج 6، ص 64، ح 15.
[13] - وسائل الشّیعه: ج 17، ص 21، ح 5.
[14] - وسائل الشّیعه: ج 21، ص 490، ح 3.
[15] - مستدرک الوسائل: ج 3، ص 385.
[16] - تنبیه الخواطر، معروف به مجموعه ورّام: ص 523، بحارالأنوار: ج 67، ص 210، ح 12، به نقل از کافي.
[17] - تنبیه الخواطر، معروف به مجموعه ورّام: ص 427، بحارالأنوار: ج 70، ص 111، ح 14 .
[18] - عدّه الداعي: ص 99، س 15.
[19] - مستدرک الوسائل: ج 12، ص 402، ح 6.
[20] - الجواهرالسنّیه: ص 28، بحارالأنوار: ج 12، ص 386، ح 12، به نقل از کافي.
[21] - محاسن برقي: ص 393، ح 4.
[22] - بحارالانوار: ج 7، ص 303، ح 61.
[23] - وسائل الشّیعه: ج 5، ص 322.
[24] - تنبیه الخواطر، معروف به مجموعه ورّام: ص 528.
[25] - وسائل الشّیعه: ج 4، ص 31، ح 4434.
[26] - وسائل الشّیعه: ج 3، ص 3، ح 153.
[27] - بحارالأنوار: ج 68 ص336، ح 22.
[28] - تنبیه الخواطر، معروف به مجموعه ورّام: ص 468.
[29] ـ تنبیه الخواطر، معروف به مجموعه ورّام: ص 468.
[30] - خصال صدوق: ج 1، ص 13.
[31] - وسائل الشّیعه: ج 11، ص 318.
[32] - تحف العقول: ص 221، بحارالأنوار: ج 78، ص 176، ح 5.
[33] - تحف العقول: ص 213، بحارالأنوار: ج 78، ص 172، ح 5.
[34] - تحف العقول: ص 218، بحارالأنوار: ج 74، ص 111، ح 71.
[35] - وسائل الشّیعه: ج 17، ص 37.
[36] - وسائل الشّیعه: ج 11، ص 174، ح 12.
[37] - وسائل الشّیعه: ج 11، ص 196.
[38] - وسائل الشّیعه: ج 11، ص 391.
[39] - وسائل الشّیعه: ج 1، ص 436.
[40] - تحف العقول: ص 215.