"تشابه نه و تساوی آری" اندیشه شهید مطهری در تبیین حقوق زن

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس - دکتر زهرا کاظمی عضو هیت علمی دانشگاه سراسری تبریز در یادداشتی به موضوع حقوق زن از دیدگاه معلم شهید مرتضی مطهری پرداخت و نوشت :
یکی از مسائل مهمی که امروزه در جامعه ما مطرح است مسئله زنان و حقوق آنان می باشد. واقعیت این است که زنان، به عنوان نیمي از جامعه بشری در طول تاریخ، داوري هاي گوناگوني را نسبت به خود دیده است. نگاه تاریخی موید آن است که نگرش به زنان و حقوق انساني آنان در بیشتر جوامع تابع سنت، شرایط اجتماعي و فرهنگي آن بود به طوریکه، در اکثر جوامع به ویژه ایران نگاه غالب، نگاه سنتی بود که در آن به حاشیه راندن زنان و انحصار آن به عرصه خصوصی و تسلط مردان بر زنان تضمین می شد. اما مواجهه با مدرنیسم و طرح ایده برابری ، این شیوه را با چالش اساسی روبرو کرد. در واقع رویارویی با مظاهر دنیای مدرن ، متفکران را به بازنگری در حوزه های مختلف سیاسی اجتماعی از جمله در حوزه زنان واداشت تا از این طریق بتوانند در راه تجدد گام نهند. فرایند این باز اندیشی خروج زن از مفهوم سنتی و ایجاد وضعیتی بود که در آن زن عرصه جدال جریان فکری سنت گرایی و تجدد گرایی شد و تصویر تازه ای از زن و حقوق آن در جهتی کاملا متفاوت از دوره قبل شکل گرفت. ودر ادامه برحسب موضع گیری های متفاوت متفکران در مقابل مسئله زنان و به تبع آن نقش آفرینی زنان در عرصه عمومی که از دوران قاجار آغاز شد، جریان ها و جنبش های مستقل زنان از نوع مارکسیستی، اسلامی و فمنیستی شکل گرفت که به شکل جدی مطالباتی چون؛ برابری و تساوی حقوقی زن و مرد ، عدالت اجتماعی، حق انتخاب و ... را به بحث گذاشتند. در این فضاي پرتحوّل بود که شهید مطهری به عنوان یکی از مهم ترین متفکران اسلامی معاصر در کتاب «نظام حقوقی زن در اسلام» از منظر قرآن و فقه سیاسی شیعی به شکل جدی موضوع حقوق زنان را مورد توجه قرار داد و سعی کرد پاسخ گویی مطالبات و پرسش های جدید در حوزه حقوق زنان شود.
مطهری را می توان در زمره متفکرانی دانست که در میانه تفکر سنتی و مدرن جای می گیرد. تفکر سنتی اساساً زن را عنصر گناه و به دلیلی ناقص العقلی پایین تر از رتبه مردان و در خدمت امیال نفسانی آنان می-دانست. متقابلاً تفکر مدرن با طرح ظلم تاریخی به زنان قائل به ایجاد فرصت های برابر حقوقی، سیاسی و اجتماعی است. در این بین مطهری ضمن نقد جایگاه تاریخی زنان در غرب و عملکرد جوامع غربی، مقام زن در جهان بینی اسلامی را مطرح میکند که اساسا از لحاظ فلسفی و انسان شناختی و هویتی زنان در تمایز با هر دو جریان می باشد. در کلان روایت مطهری برخلاف دیدگاه های تحقیر آمیز، زن هویت و حقوق انسانی مشترک با مردان دارد اما در عین حال به دلیل تفاوت های طبیعی زن و مرد در ابعاد جسمی و روحی، که آن را شاهکار خلقت می داند، نمی تواند حقوق برابری داشته باشد. به عبارت دیگر، از دیدگاه فلسفه توحیدیِ مطهری تفاوت های جسمانی و روحیات زن و مرد شاکله های شخصیتی مجزایی برای هر دو به وجود آورده تا بتوانند نهایتا در یک وجود ( خانواده) تکمیل و مکمل بخش هم باشد. بنابراین به دلیل وجود چنین نقش ها و تفاوت های طبیعی، حقوق متفاوت مطرح و تشابه حقوقی رد می شود . مطهری با تاکیده بر ایده"تشابه نه وتساوی آری" در اسلام آن را منطبق با سیر طبیعی و تکوین بشری می داند و" تساوی حقوق" مطرح در اندیشه مدرن را مارکی تقلبی و راه آورده متفکران غرب گرا می داند. به نظر استاد مطهری بشر در عصر کنوني ، با یکسان پنداری حقوقی زن و مرد، تفاوت هاي طبیعي و غریزي آنان را نادیده گرفته است. با این حال شهید مطهری ضمن یادآوری برخي نابرابري های حقوقی زن و مرد در اسلام از آن با عنوان تفاوت هاي حقوقي تعبیر کرده و معتقد است، هر تفاوتي تبعیض و ستم نیست، چنان که هر برابري و تساوي نیز به طور قطع عدالت و انصاف نمي باشد. از دیدگاه مطهری زماني که اسلام از حقوق زن سخن به میان آورد، کرامت او را در نظر دارد. موضوعی که سبب شد اسلام استقلال اقتصادي( با وضع قوانین مهریه، نفقه، حق مالکیت و ...) و حضور اجتماعی زن و نقش آفرینی ومسئولیت پذیری آنان به عنوان بخش مهمی از پیکره اجتماع را به رسمیت بشناسد، اما این حضور و استقلال نباید منجر به تزلزل اساس خانواده شود و باید همراه با حجاب و عفافی باشد که اتفاقا برخلاف تصور عمومی مخاطب آن هر دوجنس می باشد. بنابراین اگر تکلیفي هم هست مرد و زن در آن مشترکند. از نظر شهید مطهری در بررسی نظام حقوقی زن در هر دو بعد فردی و اجتماعی باید طبیعت را راهنمای خود قرار دهیم تا به درک بهتری از تفاوت های حقوقی برسیم.
انتهای پیام/*