زنان هنرمند حلقه اتصال فرهنگ ، هنر و هویت/ روستای متکازین هزار جریب فصل مشترک اقتصاد و فرهنگ

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس - سیده فاطمه امینی _ پژوهشگر وکارشناس ارشد ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی :
صنایع دستی یکی از قدیمی ترین فعالیتهای بشریست.تبلور عینی فرهنگ و مظاهر هنری و از انواع هنرهای کاربردی و مردمی است که خصوصیات تاریخی،اجتماعی و فرهنگی محل تولید خود را نشان می دهد و عامل مهمی در شناساندن فرهنگ و تمدن تلقی می گردد. دست بافته های زنان روستای متکازین شهرستان بهشهر گستره ی وسیعی را شامل می شود این دستبافته ها پیوند نزدیکی با معیشت و اقلیم این روستا دارد در گستره ی هزار جریب شهرستان بهشهر، فرهنگ غنی،طبیعت زیبا و هنر های فراوانی نهفته است.«هنر-صنعت بومی(صنایع دستی)»،ازجمله آثار هنری مردم این خطه است؛ که شامل دست ساخته ها و ابداعاتی می شودکه هنرمندان با کمترین سواد و ساده ترین امکانات،درنهایت زیبایی آن را خلق می کنند. در این میان صنایع دستی بافتی زنان روستای متکازین هزار جریب شهرستان بهشهر را می توان فصل مشترک اقتصاد و فرهنگ دانست .زنان که نیمی از جمعیت این منطقه را شامل می شوند، حلقه ی اتصال فرهنگ،هنر و هویت، از گذشته تا امروز بوده اند.در این میان ،زنان روستای متکازین را می توان نمونه ای از زنان هنرمند و پرتلاش منطقه دانست که در کنار فعالیتهای اصلی خود به تولید صنایع دستی از قبیل:بافت گلیمچه، جاجیم وجاجیمچه،چادرشب،شمد،خورجین،لم چوقا وعبا نیز می پردازندکه این بافته ها حاصل خلاقیت های ذهنی و متأثر از اندیشه ها و رویاهای آنهاست.
با توجه به این که نام گلیمچه متکازین بعنوان یکی از صنایع دستی ایران زمین در فهرست جهانی( یونسکو) به ثبت رسیده است؛وجاجیم این روستا هم در منطقه از شهرت خاصی برخوردار است، در این یادداشت سعی شده تا به معرفی این آثار پرداخته شود.
نقش موقعیت جغرافیایی و طبیعی روستای متکازین در به وجود آمدن صنایع دستی:
روستای متکازین منطقه ی هزار جریب شهرستان بهشهر یکی از روستاهای دهستان عشرستاق در جنوب و جنوب غربی بخش یانه سر قرار دارد
این روستا در یک موقعیت طبیعی ،کوهستانی- دره ای و در مجاورت جنگل های هیرکانی قرار دارد.اکوسیستم جنگلی – رودخانه ای چشم انداز سرسبزی را شکل بخشیده که به عنوان بیشه زار های تپه ماهوری شناخته میشود.

نمایی از روستای متکازین-عکس از نگارنده
از آنجائیکه صنایع دستی روستایی تابع محیط جغرافیایی و طبیعی است؛ زیرا این محیط است که مواد اولیه ی صنایع را در اختیار مردم قرار می دهد، این روستا درکنار جاذبه های طبیعی از جاذبه های فرهنگی نظیر تولید صنایع دستی و دستبافتها در قالب های متنوع بویژه گلیم و گلیمچه برخوردار میباشد و به همین خاطر نام این روستا در لیست اماکن دیدنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مازندران ذکر شده است.
گلیمچه:
گلیمچۀ متکازین یکی از اصیل ترین بافته ها ویکی از معروف‌ترین سوغاتی‌های مازندران است. متکازین بیش از همه، به دلیل دایر بودن کارگاه های صنایع دستی بویژه گلیمچه شهرت دارد؛ روزگاری دستگاه های بافت این گلیمچه در خانه ی همه ی روستائیان منطقه موجود بود و بافت آن بسیار رونق داشت و بافندگان، همه ی مراحل کار از چیدن پشم و نخ ریسی و رنگرزی و بافت را خودشان انجام می دادند. طول این گلیمچه از 100 تا 150 سانتی متر و عرض آن از 60 تا 90 سانتی متر متغیر است و بافندگان برای داشتن گلیمچه ای با عرض بیشتر، قطعات آن را از طول (پهلو) به هم می دوزند. این گلیمچه توسط دستگاههای سنتی بافندگی که در گویش محلی به آن (چاله ) می گویند بافته می شود.
ازویژگی های مثبت این است که طراحی نقوش آن برگرفته از طبیعت منطقه‌ی مازندران است و دیگر این‌که طول و عرض این گلیمچه بسیار دقیق اندازه‌گیری می‌شود. گلیمچه متکازین بافت بسیار محکمی دارد که آن را از سایر گلیمچه‌ها متمایز می‌کند.
جاجیم و جاجیمچه:
در روستای کوهستانی و ییلاقی متکازین اصولا بافت جاجیم توسط زنان صورت میگیرد و مردان جز در تهیه پشم، نقش چندانی ندارند. در بافت جاجیم این منطقه، پس از بافتن حاشیه، نقش اندازی که در اصطلاح «گل» خوانده می شود صورت میگیرد.
جاجیمچه:از جمله زیر انداز هایی است که علی رغم بافت و طرح های ساده ی آن از زیبایی خاصی برخوردار و متقاضیان فراوانی در بازار های داخلی و خارجی دارد. جاجیمچه در اندازه ی 70در 110سانتی متر بوده و به وسیله ی دستگاه های ساده بافندگی از نوع دو وردی یا چهار وردی بافته می شود. برای تولید جاجیمچه از نخ پنبه ای به عنوان تار و از کرک یا نخ پشمی به عنوان پود استفاده می گردد. نخستین مرحله ی تولید این محصول را همانند دیگر دستباف های ایرانی ، چله کشی تشکیل می دهد و طی این مرحله بافنده با کوبیدن چند میخ یا میله ی آهنی بر روی زمین نخ های تار اصلی را به میزان مورد نیاز جهت عرض پارچه به صورت موازی و مرتب و به دور میخ ها می پیچد که معمولا تعداد نخ تار برای تولید یک تخته جاجیمچه با عرض 70 در 2 حدود 280متر می باشد.

یکی از زنان متکازینی درحال ریسیدن نخ جهت تهیه جاجیم
ابزار مورد نیاز دربافت:صنایع بافتی این روستا توسط دستگاه های سنتی بافندگی که در گویش محلی به آن " چاله " می گویند بافته می شود. ساختمان چاله با اندک تفاوتی تقریباً با تمامی دستگاه های بافت دستی مشابه است.تمامی دستگاه های بافندگی سنتی متکازین، چوبی و دو وردی است. معمولاً هر دستگاه شامل قسمتهای زیر است:
ورد: ازدو نی ساخته شده که رشته نخهایی در بین آن قرار دارد و کار آن مرتب کردن تارهاست. و در ایجاد دهنۀ کار و نقوش سهم عمده ای دارد.
نورد: چوبی است استوانه ای شکل که گلیمچه به دورآن پیچیده می شود.
پایۀ نورد: نورد در داخل آن به راحتی می گردد و در دو طرف دستگاه بافت قرار می گیرد.
نورد گردان: میله ای است به ابعاد 1 متر برای ثابت نگه داشتن نورد.
شانه یا دفتین: شانه عامل کنترل و یکنواخت کردن پارچه است و استحکام بافت و درگیری تار و پود از این طریق انجام می گیرد. شانه توسط دو رشته نخ از سقف آویزان می شود.
سلام علیکی : ابزاری است به شکل هشت باز که یک سوراخ در بالا و دو سوراخ در پایین آن تعبیه شده است. دو عدد از این وسیله به موازات هم از سقف آویزان است و یک شاخۀ هر کدام از آنها به ورد اول و شاخۀ دیگر به ورد دوم وصل می شود.
لنگ پاش ( پدال ): تخته ایست که به وسیلۀ نخ به وردها وصل است و با فشار پای بافنده حرکت می کند.
ماسوره : نوعی نی است به قطر10میلیمتر ، که نخها به دور آن پیچیده می شود.
ماکو: وسیله ای است که ماسوره داخل آن قرار می گیرد.
متی (متی سر): وسیله ای است چوبی که طول آن معادل عرض پارچه است و در دو سر آن سوزن تعبیه گردیده که به دو لبۀ پارچه فرو رفته و عرض آن را ثابت نگه می دارد.
سارمخ : قطعه ای چوبی است که در روبری دستگاه به سقف متصل است و تمامی تارها پس از عبور از شانه و وردها جمع می شود واز سوراخ سارمخ می گذرد.
و...

یکی از زنان متکازینی درحال بافتن جاجیم
انتهای پیام/*